Główna Archiwum Redakcja

ISSN 2299-1328

www.komentatoreuropa.pl

W końcu XVIII wieku wieś zamieszkiwało 22 kmieci, 19 zagrodników i 4 chałupników. Jak piszą źródła w latach 1598-1718 wieś stanowiła wolne sołectwo. Od 1718 r. grunta sołectwa włączono do obszaru dworskiego i załęska gmina była zależna do połowy XIX od właściciela miejscowości. W XVIII wieku na terenie wsi, a głównie w jej kolonii, istniał folwark. Mimo tego, że wieś była rolnicza, i taki jej charakter  utrzymywał się do XIX wieku – to już w XV wieku uruchamiano tutaj liczne kuźnice żelaza oraz młyn wodny, czynny do lat sześćdziesiątych XIX wieku. Jak czytamy w źródłach o Załężu w 1792 roku powstaje na terenie Załęża pierwsza kopalnia węgla kamiennego - Charlotte.

W roku 1841 zostaje na terenie Załęża otwarta kopalnia "Victor", która od 1853 należała do Gustawa Kramsty. Nie była ona wcale taka duża, ale w tamtym czasie stanowiła ważny element gospodarki Załęża. Później połączono ją z kopalnią "Charlotte" w jedną kopalnię "Victor", która w 1899 weszła w skład współczesnej kopalni "Wujek". W 1840 roku w Załężu powstała znacznie większa kopalnia: "Kleofas".

Warto dodać, że to właśnie na Załężu rozwijał się też przemysł cynkowy. Gustaw Kramsta w pewnej połowie XIX wieku uruchomił hutę cynku "Victor". To tutaj powstaje również huta cynku "Johanna" otworzona przez Karola Godulę wraz z Loeblem Freundem. W 1867 roku D. Czwiklitzer uruchamia pierwszą na terenie Górnego Śląska fabrykę mydła. Dzisiaj dalej w tym miejscu funkcjonuje fabryka związana produkcją środków czystości  Teraz to  jest "Pollena-Savona" przy ul. Pośpiecha w Katowicach.  W drugiej połowie XIX wieku dla pracowników kopalni "Kleofas' wybudowano kolonię robotniczą. Załęże pomimo że wtedy ciągle było jeszcze wsią, to jednak stawało się osadą robotniczą. W 1883 roku została założona Czytelnia Polska przez Roberta Wojtasa, Ludwika Łabuza i Bernarda Szołtysika.  W 1884 roku Załężanie oglądali w gospodzie Wycużnika P. Kołodzieja oraz Dzieci z jaskini lwów Lebornina, Pana fabrykanta mioteł P. Kołodzieja i Gorzałkę Władysława Ludwika Anczyca. Jedną z działaczek czytelni była Paulina Szołtysikówna. Jak czytamy w artykule pt.. „HISTORIA ZAŁĘŻE – KATOWICE”  na terenie Załęża prowadziły działalność liczne organizacje robotnicze. Wymienia się takie organizacje jak: Towarzystwo Katolickich Robotników, Polsko-Katolickie Towarzystwo Jedność,Towarzystwo Alojzjanów. W roku 1893 powstał Komitet Teatralny, który organizował przedstawienia na terenie osady. W 1895 roku urodził się na Załężu ks. Alfons Wolny. W 1896 roku utworzono w Załężu parafię katolicką, a budowę kościoła pw. św. Józefa rozpoczęto dwa lata później. Jenak to 1896 rok zaznaczył się w czarną kartą w historii Załęża.  Wtedy miała miejsce największa górnicza tragedia w historii Załęża. W  kopalni Kleofas w pożarze zginęło 105 górników.

W czasie powstań śląskich i plebiscytu mieszkańcy Załęża dali świadectwo przywiązania do Polski Zdali egzamin z polskości W czasie II i III powstania śląskiego Załęże znajdowało się pod kontrolą powstańców, a na wieżach wyciągowych kopalni i budynkach powiewały polskie flagi. 22 czerwca 1922 roku do Załęża wkroczyło Wojsko Polskie. Wejście polskich jednostek zostało bardzo ciepło przyjęte przez Żałężan .Mieszkańcy Załęża przygotowali bramę triumfalną z transparentem: „Żołnierzu polski! Ciebie witamy na ziemi śląskiej, krwią przesiąkniętej. Ojczyźnie i Tobie hołd składamy za czyny Wasze dla sprawy świętej”. Na pewno ten widok krzepił serca polskie, nie tylko żołnierzy.

Przez kilka lat drukowano tu Niedzielą Częstochowską i Gościa Niedzielnego. W 1923 roku gmina liczy 17150 mieszkańców, a w 1924 roku Załęże zostaje wraz z Bogucicami, Zawodziem, Załęską Hałdą, Dębem i Brynowem przyłączone do Katowic. W latach 1927-1928 zostało zbudowane Osiedle Nikosa Belojannisa - kolonia parterowych bliźniaczych domków.

W okresie II wojny światowej w kopalni Kleofas zatrudniani byli jeńcy wojenni z obozu w Łambinowicach. Na terenie Załęża były również dwa inne obozy pracy, w których przebywali Polacy, Rosjanie, Francuzi, Holendrzy, Ukraińcy i Włosi zatrudnieni w kopalni "Eminencja" i w hucie Baildon. Podczas okupacji zginęło wielu mieszkańców Załęża. Ku ich czci w 1945 roku odsłonięto na dziedzińcu kościoła pamiątkowy krzyż z tablicą. Po II wojnie światowej, w latach 60. na terenie dawnej koloni Obroki powstało osiedle kopalni Kleofas oraz Fabryka Narzędzi Górniczych. Załęże nie stanęło w miejscu, a  w latach 60. i 70. XX wieku powstało Osiedle Janasa-Ondraszka oraz bloki przy ul. Wiśniowej.

Po upadku głównych zakładów przemysłowych na początku XXI wieku Załęże stanowi w głównej mierze ośrodek usługowo-mieszkalny. Dzielnica ma powierzchnię 3,39 km² (2,05% powierzchni miasta) i pod koniec 2020 roku liczyła 8 589 mieszkańców.

Głównym ciągiem komunikacyjnym Załęża jest ulica Gliwicka, wzdłuż której charakterystycznym, krętym przebiegiem od Śródmieścia Katowic do granicy z Chorzowem ciągnie się znaczna część zabudowy dzielnicy, w tym kamienice i familoki pochodzące z przełomu XIX i XX wieku. Do najcenniejszych budowli w Załężu należą neogotycki kościół pw. św. Józefa i załęski pałac, będący pozostałością dawnego folwarku. Co ciekawe to -Załęże jest bardzo dobrze skomunikowane dzięki autostradzie A4  i Drogowej Trasie Średnicowej biegnącej przez Załęże, a także międzynarodowej linii kolejowej E 30 i linii tramwajowej.

Źródło:  https://mojekatowice.pl/p,s,historia_dzielnicy_zaleze.html, https://pl.wikipedia.org/wiki/Za%C5%82%C4%99%C5%BCe_(Katowice),

Załęże – „kultowa dzielnica” i kawał historii Katowic

(14.12.2022)Załęże  – historyczna część oraz dzielnica Katowic , położona w północno-zachodniej części miasta, nad Rawą. Graniczy z Osiedlem Tysiąclecia, Dębem, Śródmieściem, Załęską Hałdą-Brynowem częścią zachodnią, Osiedlem Witosa i miastem Chorzowem . Nawet jej niemiecka nazwa „Zalenze“- jasno wskazuje na polskie, słowiańskie korzenie. Załęże to jedna z najstarszych części Katowic, której początki sięgają XIII wieku. Załęże zostało założone jako wieś w XIII wieku. Najstarsza informacja na temat Załęża pochodzi z dokumentu księcia opawsko-raciborskiego Mikołaja z 15 grudnia 1360 r. potwierdzające Ottonowi Pileckiemu własność wsi Jażwice, Załęże, Bogucice i miasta Mysłowice. Pod względem prawnym Załęże należało wówczas do księstwa raciborskiego, a później do połowy XVI w. do pszczyńskiego "Państwa Stanowego". Od 1360 r. Załęże było własnością prywatną. W 1360 r. posiadał ją Otton z Pilczy.

HISTORIA

CZYTAJ TAKŻE:

Katowicki Spodek – historia

Archiwum